Nguyên nhân và chứng hậu
Chứng tý là do phong hàn thấp xâm nhập cơ thể gây bệnh; hoặc hàn do cơ thể suy nhược, lại sinh hoạt ở những chỗ ẩm thấp; hoặc do ra mồ hôi gặp gió; hoặc do trời lạnh, nước lạnh gây cảm hàn làm bế tắc trở ngại sự tuần hành của khí huyết, do đó mà phát sinh chứng tý. Có nhiều nguyên nhân gây bệnh khác nhau nên chứng hậu cũng khác nhau.
Phong tý:
Bao gồm: hành tý (đau nhức chạy khắp nơi), chu tý (khắp mình mẩy đau đớn nhức nhối), cân tý (đau và co rút mà không duỗi ra được). Ngoài ra trong kinh điển của người xưa còn nêu hai tên bệnh lưu chú và lịch tiết gây đau đớn không ở một chỗ nhất định. Tất cả đều do phong gây ra.
Hàn tý :
Bao gồm : thông tý (chỗ đau có cảm giác lạnh; được hơ nóng, chườm nóng thì bớt đau), mạch tý (đau do tuần hoàn huyết mạch bị trở ngại, ngưng trệ), bí tý (đau cứng có cảm giác lạnh buốt).
Thấp tý :
Bao gổm : trước tý (tay chân nặng nề hoặc sưng, cấu không biêt đau), côt tý (đau mà chân tay nặng nề, cứng, khó cử động), cơ tý (tê các bắp thịt không biết đau).
Nguyên nhân gây ra chứng tý rất phức tạp nên khi quan sát bệnh phải qua vọng, văn, vấn, thiết ở trường hợp cụ thể để chẩn đoán chính xác.
Điều trị
Hướng điều trị :
Theo nguyên nhân gây bệnh mà trục phong, thẩm thâp, tiêu hàn, mục đích chính là điều hoà khí huyết, thông kinh hoạt lạc để giảm thống.
Phong tý thì dùng châm tả là chính.
Hàn tý thường cứu hoặc cứu kết hợp với ôn châm mà điều trị.
Thấp tý cũng dùng ôn châm kết hợp với châm tả.
Huyệt sử dụng :
Khi chọn huyệt thì theo nguyên tắc tuần kinh thủ huyệt (kinh lạc sở quá, chủ trị sở-cập), nghĩa là căn cứ các đường kinh đi qua chỗ đau để chọn huyệt. Đồng thời phải kết hợp với nguyên nhân gây bệnh mà thêm bớt huyệt vị.
Bộ phận vai : tả kiên tỉnh, kiên ngung, kiên trinh.
Bộ phận khuỷu tay : tả khúc trì, thiên đỉnh, thiếu hải.
Bộ phận cổ tay, bàn tay : tả ngoại quan, hợp cốc xuyên lao cung, bát tà.
Bộ phận hông đùi : tả trật biên xuyên hoàn khiêu, thứ liêu, giáp tích L2-S1, uỷ trung, dương lăng tuyền, côn lôn, thừa sơn, thừa căn.
Bộ phận bàn chân, cổ chân : tả giải khê, bát phong.
Đối với thấp tý, thêm tam âm giao, túc tam lý để tăng thêm khí của tỳ vị (thủ pháp bình bổ bình tả).
Đối với hàn tý, cứu thêm quan nguyên, thận du để tráng hoả tiêu hàn.
Đối với phong tý, nên châm bổ cách du, huyết hải để bổ huyết theo nguyên lý muốn trị phong trước hết phải trị huyết.
Bị chú : Đối với chứng phong (Goutte) mà trên lâm sàng cũng thường gặp, phép chữa cũng như chữa các chứng tý nói trên, chủ yếu châm nhằm mục đích thông kinh lạc, hành khí huyết để giảm thông.
Liệu trình :
Mỗi ngày hoặc cách ngày châm một lần, mỗi lần châm 15-20 phút.
Có thể dùng điện châm kết hợp với thuỷ châm hoặc điện châm kết hợp với cứu, hiệu quả rất cao.
