Khái niệm
Theo thống kê, tại Mỹ, hàng năm có khoảng 10 triệu người mắc bệnh thoái hóa khớp háng.
Thoái hóa khớp háng dễ xẩy ra hơn ở những người có tiền sử gia đình đã có người bị thoái hóa khớp háng.
Nguy cơ thoái hóa khớp háng sẽ cao hơn ở người bắt đầu có tuổi, người béo phì, người nghiện rượu, thuốc lá hoặc người đã từng bị chấn thương vùng khớp háng trước đó. Thoái hóa khớp háng gặp chủ yếu ở người trưởng thành. Phụ nữ bị thoái hóa khớp nhiều hơn nam giới (khoảng 2/3 số bệnh nhân là phụ nữ), nhất là người cao tuổi (NCT). Thoái hoá khớp háng nếu được chẩn đoán và điều trị sớm có thể làm chậm phát triển của bệnh, giảm triệu chứng đau, giúp bệnh nhân vận động, trở lại cuộc sống hàng ngày. Hậu quả của trình thoái hóa khớp háng là lớp sụn nhẵn bóng bao bọc đầu chỏm xương đùi và mặt trong của ổ cối bị mòn dần, đến lúc mất hết lớp sụn, bệnh nhân đau, đi lại rất khó khăn.
Thoái hóa khớp háng là thoái hóa khớp gây đau đớn nhất vì nó nằm sâu bên trong hông và đùi, khớp háng còn phải chịu trọng lượng của cơ thể. Bệnh gây biến đổi cấu trúc của khớp, dần dần dẫn đến tàn phế, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, gánh nặng cho gia đình và xã hội, nếu không được điều trị.
Nguyên nhân
Nguyên nhân gây nên thoái hóa khớp háng rất đa dạng, trong đó thoái hóa nguyên phát chiếm tỉ lệ cao nhất (khoảng 50%), gặp chủ yếu ở NCT. Thoái hóa khớp háng thứ phát bao gồm: tiền sử khớp háng bị viêm (thấp khớp, viêm khớp dạng thấp, viêm cột sống dính khớp, viêm khớp do lao…), do chấn thương khớp háng, gãy cổ xương đùi, trật khớp háng (do lao động, tập luyện, chơi thể thao, NCT, già yếu lên cầu thang…), hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi điều trị không dứt điểm càng về sau, tuổi tác càng lớn càng dễ dẫn đến thoái hóa khớp háng. Một số trường hợp thoái hóa khớp háng là do từ lúc sinh ra đã có cấu tạo bất thường ở khớp háng hoặc chi dưới (bẩm sinh). Ngoài ra, thoái hóa khớp háng là do biến chứng của các bệnh khác (đái tháo đường, gút…), bệnh khớp do bệnh ưa chảy máu, bệnh huyết sắc tố…
Triệu chứng
Thoái hóa khớp háng khiến người bệnh đi lại khó khăn do khớp háng chịu trọng lực của cơ thể nhiều nhất. Bệnh nhân thường đau vùng bẹn, sau đó lan xuống đùi, đau tăng lên khi cử động hay đứng lâu và thường đi khập khiễng. Người bệnh cảm thấy thường xuyên mỏi và tê cứng khi vận động đi bộ hoặc co duỗi khớp đùi háng.Giai đoạn tiếp theo là xuất hiện những cơn đau nhói mỗi khi vận động xoay người, gập người hoặc dạng háng, nhưng khi nghỉ ngơi sẽ hết đau.Về sau, những cơn đau xuất hiện dồn dập vào buổi sáng khi mới thức dậy và trở nên đau mỏi hơn về chiều tối. Cơn đau cũng xuất hiện khi người bệnh đột ngột đổi tư thế từ ngồi sang đứng và đau nhiều khi đi lại, dần dần đau tăng lên ngay cả khi nghỉ ngơi và ban đêm, đặc biệt là khi thời tiết chuyển mùa (nóng, lạnh đột ngột).
Hậu quả xấu
Thoái hóa khớp háng nếu được chẩn đoán và điều trị sớm có thể làm chậm sự phát triển của bệnh, giảm triệu chứng đau, giúp bệnh nhân vận động, trở lại cuộc sống bình thường. Nếu phát hiện và điều trị muộn sẽ có nhiều bất lợi cho người bệnh. Nếu không điều trị gì, tình trạng đau, nhức thường xuyên, cứng khớp háng ngày càng tăng ngay cả khi không vận động gì, cho đến khi người bệnh không thể đi lại do chỏm khớp đã biến dạng, các gai xương bám đầy khớp, khớp mất vận động. Thêm vào đó, người bệnh có thể mất khả năng xoay người, gập người hoặc dạng háng và vùng cơ bên thoái hóa khớp háng bị teo nhỏ hẳn.
Chẩn đoán
Bệnh nhân phải được khám để đánh giá sự tiến triển của các triệu chứng lâm sàng, kiểm tra biên độ khớp háng thể hiện qua các động tác gấp, duỗi, dạng háng.
Chụp Xquang thường qui khớp háng hai bên để đánh giá mức độ hẹp khe khớp, sự biến dạng của chỏm xương đùi, mức độ hình thành các gai xương cạnh khớp.
Hình ảnh thoái hóa khớp gối (bên phải) trên phim Xquang
Nguyên tắc điều trị
Thoái hóa khớp háng là một bệnh tiến triển chậm, thường gặp ở NCT. Vì vậy, nhiều trường hợp không biết hoặc không có điều kiện để đi khám bệnh. Do đó, bệnh ngày một gia tăng và để lại hậu quả xấu. Nếu thấy đau nhức ở vùng bẹn lan xuống đùi và khó di chuyển nên đi khám bệnh. Việc phát hiện và điều trị sớm sẽ giúp giảm thiểu đáng kể cơn đau và nguy cơ tàn phế.
Hướng điều trị
Xu hướng ngày càng nặng lên của thoái hóa khớp không thể làm đảo ngược được. Điều trị nội khoa sớm có thể giúp bệnh nhân giảm được đau, cải thiện được triệu chứng lâm sàng và làm chậm lại sự tiến triển của bệnh. Điều trị bằng phẫu thuật khi tình trạng bệnh đã nặng lên.
Nội khoa:
• Tạo điều kiện để khớp háng được nghỉ ngơi (hạn chế đi lại, nếu béo phì cần giảm cân bằng chế độ ăn uống hợp lý, tập luyện bài bản)
• Tập vật lý trị liệu theo liệu trình, tập các môn thể thao nhẹ nhàng như tập aerobic dưới nước, đi xe đạp…
• Cần sử dụng thuốc giảm đau và thuốc tái tạo sụn khớp theo đơn thuốc của bác sĩ khám bệnh
• Ngủ đủ giấc
• Khi đau nhiều, nên sử dụng một cây gậy trợ đỡ.
Phẫu thuật:
Điều trị bằng phẫu thuật khi tình trạng thoái hóa khớp háng đã ở giai đoạn nặng, bệnh nhân đau cả khi nghỉ ngơi, vào ban đêm, hoặc trên phim Xquang chỏm xương đùi đã biến dạng.
Thay khớp háng là phẫu thuật phổ biến nhất, giúp người bệnh nhanh hết đau, sớm trở lại cuộc sống sinh hoạt gần như bình thường.
Tập phục hồi chức năng sau thay khớp háng đóng vai trò quan trọng, giúp bệnh nhân sớm lấy lại biên độ khớp, sớm phục hồi tình trạng teo cơ hoặc tránh teo cơ.
Nên phòng như thế nào?
Nếu mắc bệnh viêm, chấn thương hoặc tật bẩm sinh khớp háng nên tích cực điều trị càng sớm càng tốt để khi có tuổi hạn chế thoái hoá khớp.
Với người đã bị thoái hóa khớp háng, có thể phòng ngừa và hạn chế các cơn đau do thoái hóa sụn khớp bằng cách tập thể dục hết sức nhẹ nhàng hàng ngày, không nên đi bộ. Bên cạnh đó, cần có chế độ ăn uống hợp lý, đủ chất, đặc biệt là ăn, uống các loại thực phẩm nhiều canxi (sữa, tôm, cua ốc, dầu cá). Cần có giấc ngủ tốt và nên tạo cho tinh thần thoải mái. Cần điều trị các bệnh có nguy cơ ảnh hưởng đến thoái hóa khớp háng (bệnh gút).
