BÀI THUỐC ĐÔNG Y CHỮA BỆNH KIẾT LỴ
Kiết lỵ là loại bệnh đường ruột cấp tính thường gặp trong hai mùa hạ thu, nguồn lây từ vi khuẩn hình gậy qua ăn uống xâm nhập. Triệu chứng đau bụng mót rặn, đại tiện ra mủ máu chất dính, kém ăn, mỏi mệt v.v. trong đó xuất hiện một số hiện tượng nhiễm độc nghiêm trọng, tình thế nguy cập, gọi là kiết lỵ nhiễm độc.
Kiết lỵ cấp tính chữa chưa khỏi, có thể chuyển thành kiết lỵ, mạn tính, y học cổ truyền gọi bệnh này là thấp nhiệt lỵ và Dịch lỵ cho rằng do nhiễm phải khí thủ thấp dịch độc từ bên ngoài, ăn uống sống lạnh, tổn thương vị trường từ bên trong gây nên điều trị chủ yếu theo phương pháp thanh nhiệt, hòa thấp, tiêu tự, lý khí huyết và bổ hư
a. Bài thuốc đông y chữa bệnh
– Bài 1 (chữa bệnh lỵ thể thấp nhiệt)
Tần bì 12 gam, Khổ sâm 12 gam, La bặc tử (sao) 10 gam, Bạch thược 15 gam,
Cam thảo 3 gam,
Sắc uống mỗi ngày 1 thang, liên tục từ 3-6 thang.
– Bài 2 (chủ trị như bài trên)
Bạch đầu ông 15 gam, Xuyên liên 10 gam, Mộc hương 5 gam, Ngân hoa 15 gam,
Cam thảo 3 gam,
Sắc uống ngày 1 thang, liên tục 5 thang.
– Bài 3 (chữa bệnh lỵ thể hàn thấp)
Xương truật 10 gam, Hậu phác 6 gam, Trần bì 10 gam, Đương qui 10 gam,
Bạch thược 12 gam,
Sắc uống ngày 1 thang, liên tục 5 thang.
– Bài 4 (chủ trị như bài 3)
Hậu phác 4,5 gam, Hoắc hương 9 gam, Trần bì 4,5 gam, Khương bán hạ 9 gam,
Xương truật 9 gam, Cam thảo 3 gam, Sinh khương 2 lát, Đại táo 2 quả
Sắc uống ngày 1 thang, liên tục 5 thang.
– Bài 5 (chữa bệnh lỵ thể tỳ hư)
Đại hoàng 9 gam, Chế phụ tử 9 gam, Can khương 9 gam, Nhân sâm 6 gam,
Trích cam thảo 3 gam, Đương qui 9 gam, Mang tiêu 9 gam (hòa vào nước thuốc)
Sắc uống ngày 1 thang, liên tục 10 thang.
– Bài 6 (chủ trị như bài 5)
Bạch thược 9 gam, Nhục quế 3 gam, (hòa uống), Đương qui 9 gam, Nhân sâm 6 gam,
Bạch truật 6 gam, Cam thảo 3 gam, Nhục đậu khấu 3 gam, Mộc hương 3 gam, (hòa uống)
Kha tử 6 gam, Hoàng kỳ 9 gam,
Sắc uống ngày 1 thang, liên tục 10 thang.
– Bài 7 (Chữa kiết lỵ thể độc tà nội hãm)
Cát căn 9 gam, Hoàng cầm 9 gam, Hoàng liên 6 gam, Bạch đầu ông 15 gam,
Mã sỉ hiện 30 gam, Xích thược 9 gam, Ngân hoa 30 gam, Liên kiều 12 gam,
Đan bì 9 gam, Sinh cam thảo 6 gam,
Sắc uống mỗi ngày từ 1 đến 2 thang.
– Bài 8 (chủ trị khuẩn lỵ cấp tính)
Phượng vĩ thảo 30 gam, Lão hoan thảo 30 gam, Thiết hiện thái 30 gam, Mã sị hiện 30 gam,
Hồng táo 5 quả.
Sắc uống ngày 1 thang, chia 2 lần, liên tục 2-4 thang .
Bài 9 (chữa lỵ Amit)
Nha đảm từ 30 gam, (đập bỏ vỏ, đập dập trên giấy thấm để bớt chất dầu)
Ô mai 60 gam, (Bỏ hạt), Xích thạch chi 60 gam, Muối ăn 10 gam,
Gạo mùa lâu năm vừa đủ (nấu cơm).
Các vị thuốc tán bột, trộn cơm gạo mùa dã nhuyễn làm viên to bằng hạt đỗ xanh. Người lớn mỗi lần uống 15-20 viên, chiêu với nước chín, uống sau bữa ăn, trẻ em tùy tuổi giảm bớt.
– Bài 10 (chữa khuẩn lỵ mạn tính)
Đương qui 50 gam, Bạch thược 50 gam, Tân lang 15 gam, Chỉ xác 15 gam,
La bặc tử 10 gam, Cam thảo 5 gam, Đại hoàng (sao rượu) 7,5 gam, Nhục quế 5 gam,
Sắc uống ngày 1 thang, liên tục 5-10 thang.
– Bài 11 (chữa khuẩn lỵ thể trúng độc)
Tiêu sơn tra 15 gam, Mạch nha 10 gam, Thần khúc 10 gam, Hâu phác 1,5 gam,
Bào khương 5 gam, Huyền hồ 10 gam, Mộc hương 3 gam, Nhị sửu 15 gam,
Sắc uống ngày 1 thang, chia làm 2 lần.
b. Bài thuốc bằng ăn uống.
– Bài 1 (chữa thấp nhiệt lỵ)
Tân lang 15 gam, Ngân hoa 6 gam, Gạo tẻ 100 gam,
Hai vị thuốc sắc lấy nước, bỏ bã, bỏ gạo tẻ vào nấu cháo cho ăn mỗi ngày 1 lần.
– Bài 2 (chữa dịch độc lỵ)
Ngân hoa 10 gam, Bạch đầu ông 6 gam, Gạo tẻ 100 gam, Đường đỏ vừa đủ
Hai vị thuốc sắc lấy nước, bỏ bã, bỏ gạo tẻ nấu cháo, hào tan đường đỏ cho ăn ngày một vài lần.
– Bài 3 (chữa hàn thấp lỵ)
Nhục quế 3 gam, Đương qui 3 gam, Trần bì 3 gam, Sơn tra 6 gam,
Gạo tẻ 100 gam, Đường đỏ vừa đủ.
Các vị thuốc sắc nước, bỏ bã, bỏ gạo tẻ vào nấu cháo, hòa đường đỏ vào cho ăn ngày 1-2 lần.
– Bài 4 (chữa hưu tức lỵ)
Sinh hoài sơn 30 gam, Phục linh 20 gam, Nhân sâm 5 gam, Biển đậu 15 gam,
Liên mễ 15 gam, Dĩ nhân 15 gam, Trần bì 5 gam, Gạo tẻ 100 gam,
Các vị thuốc sắc lấy nước, bỏ bã, bỏ gạo tẻ vào nấu cháo mà ăn.
– Bài 5 (chữa tất cả các loại kiết lỵ)
Gan vịt 1 bộ thái lát, cho thêm gia vị hấp ăn hoặc tùng hao đán, 3 cái, ngay lúc đói, chấm với đường ăn cho hết. Sau khi ăn, cấm uống nước trà, Hoặc 1 quả trứng gà, đập vỏ đem rán, thêm chút ít phèn chua và ăn 1 lần cho hết. Hoặc gừng tươi 6 gam, đường đỏ 30 gam, trẻ nhỏ 15 gam, . Hòa vào nửa chén nước sôi, uống 1 lần cho hết, liên tục 2 lần. Bệnh nặng, có thể uống cả sáng và chiều; mỗi thang hãm 2 lần. Hoặc cành và lá tây Hồng thị 500 gam, đổ nước vào nấu 3-4 giờ, lọc bã, người lớn ngày uống 10 lần, uống liên tục cả ngày và đêm, mỗi lần 80 ml
b. Bài thuốc đông y đắp ngoài chữa bệnh
– Bài 1
Hồ tiêu trắng, Ngô thù du đều 6 gam, cùng tán bột, trộn với cơm dã nhuyễn thành viên bánh, thay đổi nhau đắp vào rốn, sau 4 giờ, bụng sôi réo, sau 7 giờ đã có thể ăn uống được.
– Bài 2
Giới mạt (bột hạt cải), Bột mì lượng bằng nhau, hòa nước ấm thành keo đắp vào rốn, hoặc bột ngũ bội tử đem sao, trộn với dấm nặn thành bánh đắp vào rốn.
– Bài 3
Sinh phụ tử 1 củ to, thái lát, hơ nóng chồm lên rốn, nguội lại thay lát khác, làm 5-6 lần, tránh để phải bỏng, hoặc dùng hoàng qua đằng (dưa hồng- dưa đỏ) đốt tồn tính trộn với dầu thơm đắp lên rốn, hoặc 2 củ tỏi to dã nát trộn với bột hoàng qua đằng 15 gam, đắp lên rốn mỗi ngày đắp 1 lần, hôm sau đắp miếng khác.
