Phục hồi chức năng gãy cổ xương đùi

PHỤC HỒI CHỨC NĂNG GÃY CỔ XƯƠNG ĐÙI

Trích: Hướng dẫn chẩn đoán, điều trị của chuyên ngành Phục hồi chức năng 2014 của Bộ y tế: Số 3109/QĐ-BYT

I. ĐẠI CƯƠNG

– Gãy cổ xương  đùi là những loại gãy mà đường  gãy ở giữa chỏm và đường liên mấu chuyển.

– Gãy cổ xương đùi hay gặp ở người già do ngã đập mông va chạm vùng mấu chuyển lớn hoặc vùng xương chậu. Tiên lượng xấu vì gây nhiều biến chứng.

– Một số biến chứng, thương tật thứ cấp hay gặp sau gãy cổ xương đùi: choáng chấn thương, loét do đè ép ở vùng cùng cụt, gót chân(do nằm lâu một vị trí), viêm phổi, viêm phế quản ứ đọng, huyết khối chi dưới. Ngoài ra giai đoạn muộn có thể gặp tiêu chỏm xương đùi, cứng khớp háng, co rút teo cơ, bàn chân xoay ngoài.

II. CHẨN ĐOÁN

1. Các công việc chẩn đoán

1.1. Hỏi bệnh

– Tình huống xảy ra chấn thương?

– Thời gian bị chấn thương đến thời điểm hiện tại?

– Các biện pháp đã can thiệp, xử trí?

– Hỏi bệnh nhân hiện tại có đau chói tại nơi gãy không?

– Có đau, hạn chế vận động khớp háng, khớp gối khi vận động không?

1.2. Khám lâm sàng

– Cơ năng: Đau vùng khớp háng khi hoạt động gắng sức. Giảm cơ năng hoàn toàn, bệnh nhân không nhấc chân lên được khỏi mặt giường.

– Thực thể: Nhìn: chân bên gãy ngắn hơn chân lành, chân xoay ngoài bàn chân hơi dạng. Có thể có bầm tím vùng mấu chuyển. Sờ nắn: mấu chuyển to bị kéo lên trên. Có điểm đau chói phía trong của bó mạch thần kinh đùi chung.

1.3. Chỉ định xét nghiệm cận lâm sàng

Chụp XQuang khớp háng 2 bên tư thế thẳng và chếch 3/4 bên cổ xương đùi bị gãy để xác định vị trí gãy và độ di lệch của xương.

2. Chẩn đoán xác định

Dựa vào phim XQuang chẩn đoán xác định.

3. Chẩn đoán phân biệt

4. Chẩn đoán nguyên nhân

– Gãy xương do sang chấn

– Gãy xương  do các bệnh lý về xương:  loãng xương,  giòn xương,  u xương, tiểu đường, lạm dụng điều trị các bệnh bằng corticoid…

III. PHỤC HỒI CHỨC NĂNG VÀ ĐIỀU TRỊ

1. Nguyên tắc điều trị và phục hồi chức năng

– Giảm đau, giảm phù nề

– Chống huyết khối  tĩnh mạch

– Khôi phục lại tầm vận động khớp háng

– Gia tăng sức mạnh các nhóm cơ khớp háng, khung chậu, cơ mông

– Khôi phục lại dáng đi .

– Lấy lại hoạt động bình thường cho bệnh nhân

2. Các phương pháp và kỹ thuật phục hồi chức năng

2.1. Sau phẫu thuật kết hợp xương với đinh Smith Peterson

– Mục đích: phòng ngừa các biến chứng viêm phổi do ứ đọng, loét do đè ép, huyết khối, giảm đau. Duy trì tầm vận động các khớp tự do, tránh teo cơ, cứng khớp do bất động. Gia tăng sức mạnh cho các nhóm cơ đi nạng. Phục hồi chức năng di chuyển.

– Phương pháp phục hồi chức năng:

+ Tập hô hấp hiệu quả kết hợp các kỹ thuật vỗ rung long đờm.

+ Lăn trở thường xuyên phòng chống loét đè ép. Thay đổi tư thế từ nằm ngửa sang nằm nghiêng phải kê lót gối to kẹp giữa hai chi dưới.

+ Vận động tăng sức mạnh cho cơ tứ đầu đùi qua động tác duỗi khớp gối.

+ Vận động trợ giúp giữa tập duỗi khớp háng, khớp gối bang tay kỹ thuật viên.

+ Tập mạnh nhóm cơ đi nạng bằng tạ tăng tiến dần

+ Hướng dẫn đi nạng cho bệnh nhân không chịu sức nặng trong 6 tháng.

+ Đi nạng chịu sức nặng một phần sau 6 tháng. Sau đó chịu sức nặng tăng dần nếu không có tiêu chỏm(phát hiện bằng chụp X-quang)

– Phương pháp vật lý trị liệu: Nhiệt ẩm trên cơ tứ đầu đùi và cơ tam đầu đùi

2.2. Sau bó bột

– Bó bột kiểu Withmann:

Dạy bệnh nhân đi lại trong bột, có thể đi lại trong bột ngay sau 24-48 giờ. Tập mạnh cơ tứ đầu đùi và nhóm cơ đi nạng. Gia tăng tầm vận động khớp háng và khớp gối. Hướng dẫn đi nạng cho bệnh nhân.

-Bó bột với que ngang:

Phương pháp này thường chỉ định cho người già hoặc không có chỉ định phẫu thuật, tránh được nhiều phiền phức cho bệnh nhân. Thời gian mang bột 4-6 tuần.

Phương pháp phục hồi chức năng như với trường hợp sau phẫu thuật.

3. Các điều trị khác

– Các thuốc giảm đau Paracetamol

– Các thuốc tái tạo kích thích liền xương nhanh: Calcitonin, Glucosamin, Biphosphonat, Calcium…

– Sử dụng các thuốc chống đông máu đề phòng huyết khối tĩnh mạch chi dưới đối với bệnh nhân đa chấn thương hoặc có nguy cơ: Enoxaparin…

– Điều trị nội khoa khi có các biến chứng: viêm phổi, loét đè ép….

IV. THEO DÕI VÀ TÁI KHÁM

– Tình trạng ổ gãy: đau, sưng nề, di lệch, biến dạng…

– Theo dõi và tái khám sau 3 tháng, 6 tháng và 1 năm.