PHỤC HỒI CHỨC NĂNG SAU PHẪU THUẬT THAY KHỚP GỐI
I.ĐẠI CƯƠNG
– Ngày nay với sự phát triển của khoa học kỹ thuật cho ra đời nhiều thế hệ khớp mới, có những ưu điểm vượt trội cùng với tiến bộ về phẫu thuật đă quy chuẩn chỉ định mổ, kỹ thuật mổ…làm cho phẫu thuật thay khớp gối ngày càng phổ biến và đạt được nhiều thành công.
– Tuy nhiên, sau phẫu thuật thay khớp gối bệnh nhân muốn trở về hoạt động b́nh thường phải có một quy tŕnh điều trị PHCN hàng ngày.
II. CHẨN ĐOÁN
Dựa vào X-Quang khớp gối và phương pháp phẫu thuật.
III. PHỤC HỒI CHỨC NĂNG VÀ ĐIỀU TRỊ
1.Nguyên tắc phục hồi chức năng và điều trị
– Tăng cường tầm vận động khớp.
– Tập đứng tập đi bộ.
– Tăng cường sức mạnh dẻo dai của cơ.
– Phục hồi chức năng được áp dụng sớm sau phẫu thuật để lấy lại chức năng khớp gối.
2. Các phương pháp và kỹ thuật phục hồi chức năng
Bài tập phục hồi chức năng gồm những giai đoạn sau:
2.1. Giai đoạn 1: 1 đến 2 tuần sau mổ.
* Mục đích:
– Kiểm soát phù nề, giảm đau.
– Duy trì duỗi gối 0 độ và gấp 100 độ.
– Duy trì sức mạnh của cơ.
– Di chuyển được với dụng cụ trợ giúp: Nạng, gậy, khung tập đi.
– Duy trì bài tập tại nhà.
* Ngày 1 sau phẫu thuật:
– Chườm lạnh khớp gối 15 phút/ lần, ít nhất 3 lần một ngày. Nếu thấy cần thiết có thể chườm nhiều hơn.
– Các bài tập trên giường: Tập co cơ tĩnh, bệnh nhân nằm với chân duỗi thẳng, co cơ tĩnh chân phẫu thuật, co 5 giây nghỉ 5 giây, tập 10 lần / ngày.
– Các bài tập khác: tập vận động khớp cổ chân, tập trượt gót chân.
– Tập ngồi dậy, tập thay đổi vị trí trên giường.
– Vận động chủ động khớp gối : 0 độ đến 70º .
– Có thể sử dụng máy tập CPM : 0º đến 100º , ít nhất 4 giờ/ ngày.
* Ngày thứ 2 sau phẫu thuật:
– Tiếp tục các bài tập ở trên.
– Bài tập độc lập trên giường 5 lần/ngày.
– Tập vận động khớp cổ chân.
– Tập gập duỗi dạng khép háng chủ động hoặc chủ động có trợ giúp.
– Tập ngồi trên ghế 30 phút, 2 lần/ngày.
– Tập di chuyển vào buồng tắm, nhà vệ sinh với người trợ giúp.
– Vận động chủ động khớp gối : 10º đến 80º
* Ngày thứ 3 tới ngày thứ 5 sau phẫu thuật:
– Tiếp tục các bài tập ở trên.
– Tập các bài tập khớp gối: Tập duỗi khớp gối hoàn toàn, mỗi ngày tập gấp chủ động khớp gối thêm 10º đến ngày thứ 5 tầm vận động khớp gối đạt 100º
– Tập mạnh sức cơ đùi, sức cơ cẳng chân bằng các bài tập có sức cản.
– Tập đứng chịu lực lên 2 chân, đứng chịu lực lên từng chân, khi bệnh nhân chịu được trọng lực th́ tập thăng bằng khi đứng. Tập dồn trọng lượng lên chân phẫu thuật.
– Ở tư thế đứng: tập các bài tập gấp duỗi dạng khép khớp háng chân phẫu thuật.
– Tập di chuyển với nạng, khung tập đi.
2.2. Giai đoạn II: Từ 2 đến 5 tuần sau phẫu thuật.
* Mục đích:
– Giảm đau, giảm phù nề.
– Gia tăng tầm vận động của khớp từ 0 độ đến 115º .
– Tăng cường sức mạnh của cơ.
– Trở lại hoạt động chức năng hàng ngày.
– Bắt đầu tham gia chương tŕnh tập tại nhà.
* Phương pháp: Duy trì các bài tập ở giai đoạn I .
– Tập gấp duỗi khớp gối bằng các bài tập thụ động, chủ động có trợ giúp.
– Mỗi tuần tập gấp gối thêm 5º đến 5 tuần tầm vận động khớp gối đạt 0 đến 115º .
– Bài tập kéo giăn thụ động khớp gối do KTV thực hiện.
– Tăng cường sức mạnh cơ: tập vận động khớp gối chủ động có sức cản tăng dần.
– Đến tuần thứ 3 bắt đầu các bài tập xuống tấn.
– Tập di chuyển trên đệm, bước qua chướng ngại vật ít nguy hiểm có sử dụng nạng trợ giúp.
– Hoạt động trị liệu sau phẫu thuật: tập luyện cách di chuyển tại giường, sử dụng hố xí bệt, nhà tắm, đi giày dép.
– Tập đạp xe đạp 15 phút/lần, 2 lần/ngày.
2.3. Giai đoạn III: Sau phẫu thuật từ 6 đến 8 tuần
* Mục đích:
– Tiếp tục cải thiện tầm vận động khớp từ 0 đến 115º – 120º.
– Gia tăng sức mạnh cơ.
– Tập thăng bằng không cần trợ giúp.
– Trở lại các hoạt động hàng ngày.
* Các lưu ý sau phẫu thuật thay khớp gối :
– Không đứng quá lâu, không gập gối quá mức.
– Không lấy chân phẫu thuật làm chân trụ.
– Ghế ngồi đủ cao đàm bảo gối gấp 90º, có tay vịn.
– Nền nhà tắm tránh ẩm ướt, sử dụng thảm chống trượt.
– Quan hệ tình dục có thể bắt đầu sau 03 tuần.
– Các môn thể thao cho phép: Đi bộ, đạp xe, bơi, khiêu vũ, đánh golf.
3. Các điều trị khác
Thuốc điều trị bổ xung:
– Kháng sinh.
– Giảm đau.
– Chống phù nề.
– Chống huyết khối tĩnh mạch.
IV. THEO DƠI VÀ TÁI KHÁM
Khám lần đầu sau phẫu thuật 2 tuần, sau đó cách 1 tháng khám 1 lần đến 6 tháng.
Tiếp đó, cách 1 năm tái khám 1 lần.
Trích: Hướng dẫn chẩn đoán, điều trị của chuyên ngành Phục hồi chức năng 2014 của Bộ y tế: Số 3109/QĐ-BYT
