Thuốc giảm đau – Con dao 2 lưỡi

Đau là một trong những dấu hiệu đầu tiên giúp người bệnh nhận thấy có điều gì bất ổn trong cơ thể, nó gây khó chịu cho người bệnh, nhất là khi cơn đau kéo dài. Để giảm đau, nhiều người bệnh thường tự đi mua thuốc về uống mà không biết rằng, thuốc giảm đau là con dao 2 lưỡi, có thể giảm được cơn đau tức thời nhưng nếu lạm dụng sẽ rất có hại cho sức khỏe.  
 

Hễ đau là tự mua thuốc về dùng
Mỗi lần trong gia đình có người bị triệu chứng đau đầu hay cảm sốt là chúng ta liền đi ra tiệm thuốc tây gần nhà mua một vỉ thuốc Panadol hoặc Paracetamol về cho người thân uống. Theo suy nghĩ nhiều người đây là hai loại thuốc giảm đau thường dùng, thông thường thì chỉ cần uống một viên thuốc là sẽ cảm thấy dịu ngay cơn đau, nhưng nếu không đỡ đau thì dùng nhiều lần trong ngày để giảm triệu chứng đau. Có thể nói đây là thói quen của nhiều người khi bị triệu chứng đau nhức hay sốt cao.

Thực tế cho thấy, loại thuốc này luôn hiệu quả trong việc đẩy lùi các cơn đau. Từ lâu, paracetamol (hay còn gọi acetaminophen) là loại thuốc có tác dụng hạ sốt và giảm đau giống như thuốc giảm đau aspirin, rất phổ biến trước đây. Tuy nhiên, không như aspirin, loại thuốc giảm đau này có ít tác dụng phụ nên có thể mua dễ dàng ở các hiệu thuốc mà không cần kê đơn chỉ định của bác sĩ. Chính vì thế, có rất nhiều người đã lạm dụng thuốc này nhằm trì hoãn cơn đau trong cơ thể bất kể nguồn gốc cơn đau là gì.

  Thận trọng khi sử dụng 
Chúng tôi xin khuyến cáo, về cơ bản thuốc giảm đau chỉ điều trị triệu chứng đau, thuốc có thể che lấp các dấu hiệu của bệnh trong khi bệnh vẫn tiến triển nên phải hết sức cân nhắc khi sử dụng thuốc giảm đau. Cần tìm hiểu nguyên nhân, nguồn gốc của cơn đau vì đau là cơ chế tự vệ của cơ thể chống lại những kích thích có hại, cũng có khi là triệu chứng của một bệnh nào đó. Thuốc giảm đau an toàn và hiệu quả khi được sử dụng đúng chỉ dẫn. Nếu sử dụng không đúng, những thuốc này có thể gây hậu quả nghiêm trọng, thậm chí dẫn đến tử vong.

Các thuốc giảm đau được dùng phổ biến là paracetamol và các thuốc giảm đau kháng viêm không steroid (NSAID) khác. Paracetamol là hoạt chất của hơn 600 loại thuốc kê đơn và không kê đơn, bao gồm thuốc giảm đau, thuốc ho và thuốc cảm. NSAID (aspirin, ibuprofen, diclofenac, meloxicam…) là những thuốc thông dụng dùng để hạ sốt, giảm đau và kháng viêm.

Với liều điều trị hầu như không có tác dụng phụ, paracetamol được biết đến như một thuốc giảm đau được sử dụng rộng rãi nhất. Tuy nhiên nếu dùng quá liều thì sẽ bị ngộ độc paracetamol dẫn đến hoại tử tế bào gan, đặc biệt ở người cao tuổi hoặc ở người có chức năng gan hoạt động kém. Vì vậy, cần lưu ý, không được dùng paracetamol để tự điều trị cảm sốt, giảm đau quá 10 ngày ở người lớn và quá 5 ngày ở trẻ con, trừ khi được bác sĩ hướng dẫn; đối với người lớn, liều thông thường không nên quá 3g/ngày (mỗi lần chỉ nên dùng 500mg-1.000mg, ngày uống 3 lần), riêng người cao tuổi nên dùng liều thấp hơn do chức năng gan đã kém. Để làm giảm đến mức thấp nhất nguy cơ quá liều, người bệnh cần tránh uống nhiều thuốc có cùng thành phần hoạt chất cùng lúc. Xem danh mục thành phần hoạt chất trên bao bì sản phẩm hoặc tờ hướng dẫn sử dụng đính kèm. Cần trao đổi với bác sĩ, dược sĩ nếu bạn có những thắc mắc về các thuốc đang sử dụng.

Thuốc giảm đau chỉ có tác dụng trong việc điều trị các triệu chứng đau thông thường, nhưng nếu lạm dụng thường xuyên có thể gây viêm loét dạ dày tá tràng, xuất huyết đường tiêu hóa, suy thận (đối với thuốc NSAID ức chế không chọn lọc)… Gần đây, nhiều chuyên gia y tế quốc tế còn nhấn mạnh đến nguy cơ xuất hiện tác dụng phụ của thuốc giảm đau đối với 2 nhóm người là nhóm người bị hen suyễn và có vấn đề về tim mạch. Do đó, đối với người bị hen suyễn hoặc người có cơ địa dễ bị dị ứng nên lưu ý không nên dùng thuốc aspirin hoặc các thuốc NSAID khác vì các loại thuốc này có thể gây co thắt phế quản, làm khởi phát cơn hen và làm triệu chứng hen suyễn nặng thêm đến mức có thể nguy hiểm đến tính mạng. Đối với những người đang có bệnh lý về tim mạch nên tránh dùng các thuốc NSAID nói chung (ngoại trừ aspirin liều thấp có tác dụng ngừa huyết khối có thể được bác sĩ tim mạch chỉ định dùng để ngừa đau thắt ngực, ngừa nhồi máu cơ tim). Nếu tự ý dùng thuốc NSAID có thể làm tăng nguy cơ suy tim ở người cao tuổi đang dùng thuốc lợi tiểu để trị bệnh tăng huyết áp. Hoặc thuốc aspirin có thể làm tăng huyết áp ở người đang mắc bệnh cao huyết áp. Ngoài ra, sử dụng thuốc NSAID còn có thể gây hại cho thận. Nguy cơ này tăng lên ở những người trên 60 tuổi, đang uống thuốc lợi tiểu, người bị cao huyết áp, bệnh tim, hay đã có sẵn bệnh thận.

Đối với nhóm thuốc giảm đau trung ương (morphin, fentanyl, codein, tramadol…), tác dụng giảm đau luôn kèm theo tác dụng gây nghiện nên còn gọi là nhóm giảm đau gây nghiện. Các thuốc này có tác dụng với mọi trạng thái đau nhưng được chỉ định rất hạn chế do có nhiều tác dụng phụ nguy hiểm: gây nghiện, ức chế hô hấp, tụt huyết áp, co thắt cơ vòng, buồn nôn, táo bón…

Tóm lại, việc lựa chọn và dùng thuốc giảm đau không phải là việc đơn giản, khi lựa chọn thuốc cần chú ý đến cường độ và bản chất của cơn đau. “Khi bị đau nên dùng thuốc đúng liều và không dùng kéo dài. Sau khi dùng thuốc giảm đau, nếu tình trạng đau không cải thiện hoặc cải thiện mà sau đó lại tái phát, thì nên đến cơ sở y tế để được bác sĩ khám, xác định nguyên nhân và chỉ định thuốc phù hợp với từng bệnh lý”.

Chúng tôi cũng khuyên bạn nên lựa chọn những cách giảm đau đơn giản, mà không cần đến thuốc uống: như chườm ấm, chườm lá ngải cứu sao, xoa bóp, châm cứu, vật lý trị liệu… (đối với những trường hợp đau xương khớp…) để hạn chế những tác dụng không mong muốn của thuốc giảm đau