Các bệnh đường thở có nhiều nguyên nhân khác nhau nhưng chia thành các đặc trưng về lâm sàng và sinh lý bệnh nào đó. Dòng khí bị giới hạn là đặc điểm và là hậu qủa của tắc nghẽn đường thở ngay ở trong lòng đường thở, thành khí đạo bị dầy lên, hay tổn thất các mô kẽ chống đỡ cần để giữ cho khí đạo thông thoáng. Tăng xuất tiết niêm dịch, đường thở bị kích thích, các bất thường về trao đổi khí gây ra ho, xuất tiết đờm, khò khè và khó thở.
Viêm tiểu phế quản là một bệnh hô hấp cấp tính nặng, thường gặp xảy ra ở trẻ em dưới 2 tuổi do virus hợp bào hô hấp, các virus khác (đôi khi gặp) và Mycoplasma pneumoniae gây ra. Viêm tiểu phế quản nhiễm khuẩn cấp không được coi như một thực thể riêng biệt ở người lớn. Tuy nhiên viêm tắc tiểu phế quản không có. Đã có lúc người ta xếp loại nó như một viêm phổi kẽ mạn tính, viêm tắc tiểu phế quản tới nay được xếp loại lại. Có 5 dạng lâm sàng được mô tả: 1) Viêm tắc tiểu phế quản do khói độc; 2) Viêm tắc tiểu phế quản sau nhiễm khuẩn; 3) Viêm tắc tiểu phế quản kết hợp với bệnh mô liên kết và ghép tạng; 4) Viêm tắc tiểu phế quản kết hợp với các tổn thương phổi khu trú; 5) Viêm tắc tiểu phế quản không rõ nguyên nhân với viêm phổi tổ chức hóa. Viêm tắc tiểu phế quản ở người lớn có thể không chẩn đoán ra. Ho, khó thở, nghe phổi có các rên nổ và có rối loạn thông khí phổi tắc nghẽn là những dấu hiệu đặc thù.
Viêm tắc tiểu phế quản do khói độc xảy ra sau 1- 3 tuần tiếp xúc với các oxyd nitrogen, phosgene và các khí có hại khác, Chụp X quang lồng ngực có đông đặc dạng “kính mờ” hay phế nang không đặc hiệu lan tỏa.
Viêm tắc tiểu phế quán sau nhiễm khuẩn là đáp ứng chậm với mycoplasma hay nhiễm virus phổi ở người lớn và có biểu hiện X quang có thể thay đổi nhiều.
Viêm tắc tiểu phế quản có thể kết hợp với viêm khớp dạng thấp, viêm đa cơ và viêm da cơ. Liệu pháp penicillin có thể là nguyên nhân gây viêm tắc tiểu phế quản ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp. Viêm khớp dạng thấp là biến chứng thường gặp khi ghép tim phổi và biến chứng ít gặp khi ghép tủy xương dị loài xảy ra như một bệnh lý mảnh ghép chống lại vật chủ.
Nhận biết viêm tắc tiểu phế quản kết hợp với viêm phổi tổ chức hóa (bronchiolitis obliterans with organizing pneumonia – BOOP) là rất quan trọng. Bệnh ảnh hưởng dến giới nam và nữ như nhau, bệnh nhân đa số tuổi 50 – 70, ho khan, khó thở, triệu chứng như cúm kéo dài từ ít ngày tới nhiều tháng, thường bệnh nhân sốt, sụt cân. Khám phổi nghe có nhiều ran nổ ở hầu hết các bệnh nhân, 1/3 có tiếng khò khè. Ít khi có móng tay khum, chức năng phổi thể hiện rối loạn thông khí hạn chế, thiếu oxy máu, X quang lồng ngực có những đám thâm nhiễm phế nang, hay các đám mờ như kính mờ ở cả hài phổi. Các thâm hhiễm giống như viêm phổi đơn độc và ‘tổn thương kẽ lan tỏa gần đây cũng được mô tả.
BOOP chỉ dựa trên lâm sàng thôi thì rất khó chẩn đoán. Các triệu chứng sốt, sút cân, đột nhiên (thường với có nhiễm khuẩn đường hô hấp trên), các triệu chứng tồn tại tương đối trong thời gian ngắn, không có dấu hiệu móng lay khum, có các thâm nhiễm phế nang giúp cho người thầy thuốc lâm sàng phân biệt với bệnh xơ phổi không rõ nguyên nhân. Mô liên kết lỏng lẻo nảy chồi, các tế bào viêm chứa đầy phế nang và các tiểu phế quản xa. Liệu pháp corticosteroid có hiệu qủa trong 2/3 trường hợp tái phát thường xảy ra nếu ngừng corticosteroid sớm. Đa số bệnh nhân phải điều trị ít nhất 9 – 12 tháng. Prednison thường đầu tiên cho 1mg/kg/ngày trong 2 – 3 tháng rồi 20 – 40mg/ngày tùy đáp ứng của bệnh, cuối cùng chế độ giảm dần từng ngày.
Viêm tắc tiểu phế quản hô hấp là rối loạn đường thở ở những người trẻ hút thuốc lá. Về lâm sàng và X quang, rối loạn này giống như xơ phổi không rõ nguyên nhân. Ho, khó thở, nghe phổi có nhiều ran nổ là những dấu hiệu điển hình. Giãn suất phổi giảm có trong xơ phổi không rõ nguyên nhân không thấy có trong bệnh này. Chỉ có thể chẩn đoán rõ ràng bệnh khi làm sinh thiết phổi mở thấy có dị sản các tiểu phế quản tận và các tiểu phế quản hô hấp và trong các tiểu phế quản tận và tiểu phế quản hô hấp, các ống phế nang, các phế nang chứa đầy đại thực bào phế nàng có nhiều sắc tố.
Viêm toàn thể các tiểu phế quăn lan tỏa là rối loạn các tiểu phế quản hô hấp không rõ nguyên nhân thường gập ở Nhật Bản. Ở Hoa Kỳ ít khi gặp. Nam gặp nhiều gấp đôi nữ, bệnh nhân thường hầu hết ở tuổi giữa 20 và 80. Khoảng 2/3 bệnh nhân là không hút thuốc. Đa số có tiền sử viêm toàn thể các xoang. Khó thở, ho, nhiều đờm là các biểu hiện chính yếu. Khám phổi nghe có nhiều tiếng rên nổ, rên ngáy. Thử nghiệm chức năng phổi có rối loạn thông khí tắc nghẽn. Chụp X quang phổ có nhiều nốt lan tòa, hình phổi căng phồng. Sinh thiết phổi mở rất cần để làm chẩn đoán, sinh thiết thấy thành các tiểu phế quản dầy lên, Các tế bào viêm mạn tính nhiều, xâm nhập vào các mô quanh phế quản. Nhiễm khuẩn đường thở thường do loại P. aeruginosa. Ở các giai đoạn bệnh tiến triển thường có biểu hiện giãn phế quản. Điều trị chỉ là hỗ trợ bao gồm phải ngừng hút thuốc, cho thuốc giãn phế quản, kháng sinh, corticosteroid. Tiên lượng xấu, thường tiến triển nhanh đến một tình trạng xấu hơn.
